Chân dung người cổ nhất được giải trình tự gene

02/08/2023 10:59

Các nhà nghiên cứu phục dựng gương mặt của một người phụ nữ lai giữa người hiện đại và người Neanderthal cách đây 45.000 năm.

Gương mặt phục dựng của người phụ nữ sống cách đây 45.000 năm. Ảnh: Cícero Moraes

Năm 1950, các nhà khảo cổ học phát hiện một hộp sọ chôn sâu bên trong hệ thống hang động ở Cộng hòa Czech. Do hộp sọ bị tách đôi, nhóm nghiên cứu kết luận phần hài cốt này thuộc về hai cá nhân riêng biệt. Tuy nhiên, thông qua giải trình tự hệ gene hàng thập kỷ sau, họ kết luận hộp sọ thuộc về một người phụ nữ sống cách đây 45.000 năm. Họ đặt tên cho người phụ nữ là Zlatý kůň hay "ngựa vàng" trong tiếng Czech, theo tên ngọn đồi bên trên hệ thống hang động.

Kết quả phân tích ADN kỹ hơn hé lộ hệ gene của người phụ nữ có 3% thuộc tổ tiên là người Neanderthal. Zlatý kůň thuộc quần thể người hiện đại sơ khai nhiều khả năng có quan hệ với người Neanderthal. Hệ gene của cô là hệ gene người hiện đại cổ nhất được giải trình tự. Dù biết khá nhiều về hệ gene của người phụ nữ, giới nghiên cứu hầu như không biết cô trông như thế nào. Một nghiên cứu mới của Cícero Moraes, chuyên gia đồ họa người Brazil và cộng sự phục dựng diện mạo của Zlatý kůň dựa trên hộp sọ, Live Science hôm 31/7 đưa tin.

Để tạo ra chân dung người phụ nữ, nhóm nghiên cứu sử dụng dữ liệu thu thập từ một số lần chụp cắt lớp vi tính hộp sọ trên cơ sở dữ liệu trực tuyến. Tuy nhiên, họ phát hiện một số mảnh hộp sọ bị thất lạc, bao gồm mảng lớn ở nửa trái gương mặt, có thể do bị động vật cắn sau khi chết. Con vật này có thể là chó sói hoặc linh cẩu sống vào thời đó.

Nhằm thay thế những phần bị thiếu mất, Moraes và cộng sự dùng dữ liệu thống kê thu thập năm 2018 bởi các nhà nghiên cứu từng phục dựng hộp sọ khác. Họ cũng tiến hành hai lần chụp cắt lớp một người phụ nữ và đàn ông ngày nay trong quá trình tạo ra gương mặt kỹ thuật số.

"Điều chúng tôi chú ý nhất là sự góc cạnh của cấu trúc gương mặt, đặc biệt là xương hàm dưới. Khi các nhà khảo cổ tìm thấy hộp sọ, ban đầu chuyên gia phân tích cho rằng đó là đàn ông. Chúng tôi nhận thấy phần hàm của Zlatý kůň có xu hướng tương thích với người Neanderthal hơn", Moraes chia sẻ.

Đường viền hàm dưới sắc sảo không phải đặc điểm duy nhất thu hút sự chú ý của các nhà nghiên cứu. Họ cũng phát hiện thể tích khoang sọ của người phụ nữ lớn hơn người hiện đại trong cơ sở dữ liệu. "Sau khi có gương mặt cơ bản, chúng tôi tạo ra nhiều hình ảnh khoa học và khách quan hơn theo tông màu xám với đôi mắt nhằm và không có tóc. Sau đó, chúng tôi dựng một phiên bản suy đoán với da màu, mắt mở, lông và tóc. Phiên bản thứ hai cung cấp gương mặt dễ cảm thụ hơn với dân số chung", Moraes nói.

Kết quả là chân dung sinh động của một người phụ nữ có mái tóc xoăn sẫm màu và mắt nâu. Theo Moraes, họ tìm kiếm những yếu tố có thể hợp thành cấu trúc gương mặt ở mức độ suy đoán bởi không có dữ liệu nào tiết lộ màu da, tóc và mắt của Zlatý kůň.